Op het eerste programma van Koorproject Rotterdam, dat later Cappella Gabrieli zou worden, stonden de Missa Brevis van Palestrina en de Lamentations of Jeremiah van Thomas Tallis. Dit was in juni 1986. Sindsdien is de muziek van Palestrina veelvuldig aan bod gekomen in onze programmering. Die van Tallis echter is onderbelicht gebleven. Volkomen onterecht! De kwaliteit van het werk van Tallis is geheel vergelijkbaar met dat van Palestrina, Josquin des Prez, William Byrd en zo nog een handvol illustere collega's. Daarom nu een programma geheel gewijd aan deze bijzondere componist. De aanleiding om dit nu te doen is het recent verschijnen van twee bijzondere edities van zijn werk: een reconstructie van een buitengewoon fraai en zeer uitgebreid motet en de daarop gebaseerde mis, Salve Intemerata (beide voor 5-stemmig koor), en een prachtige bewerking van het 40-stemmige motet Spem in alium. Salve Intemerata Het motet Salve Intemerata is afkomstig uit een verzameling motetten van diverse componisten. Echter, deze verzameling is alleen overgeleverd in de zogenoemde part-book vorm. Dat wil zeggen, niet als partituur maar als verzameling losse stemboeken. Van deze verzameling is het boek met de tenorpartij verloren gegaan. Tot voor kort werd deze verzameling, de Peterhouse part-books, wel genoemd in dissertaties, maar niet gebruikt. Gelukkig is de ontbrekende partij inmiddels gereconstrueerd. In dit programma combineren we het motet Salve Intemerata met de eveneens 5-stemmige mis die Tallis op dit motet baseerde. Het eerste deel, het Gloria, bestaat bijna geheel uit materiaal van het motet, maar naarmate het stuk vordert worden de citaten meer en meer op een nieuwe wijze uitgewerkt. Spem in alium Spem in alium is naast de Lamentations misschien wel Tallis" beroemdste werk, natuurlijk niet in de laatste plaats door de bezetting: 8 vijfstemmige koren, 40 stemmen in totaal. Helaas is dat tegelijk ook vaak het enige dat men over dit werk weet te melden. Dat het ook een meesterlijke en uiterst geraffineerde compositie is, blijft meestal uit het zicht. De reden hiervoor zou heel wel juist het overdonderende van deze 40-stemmigheid kunnen zijn. Immers, bij de luisteraar overheerst het ruimtelijke effect daar de traditie wil dat de koren om het publiek heen opgesteld staan. De koorzangers zelf kunnen, zo gauw ze hun mond open doen, de andere koren en daarmee dus de compositie, niet meer horen. 11-stemmige bewerking Voor Mick Swithinbank was dit de aanleiding om een kamermuzikale bewerking van dit geweldige stuk te maken: 40 stemmen werden er 11. Toch klinken alle noten en daarmee ook de structuur en bijzondere effecten die Tallis bij deze tekst bedacht heeft. Eindelijk kun je het stuk nu als zanger ook echt horen. Een beetje zoals Schönberg en Webern dat later deden met grote werken van Mahler. Filter de massaliteit uit de partituur en plotseling worden de details hoorbaar. Een feest voor het publiek en nu ook voor de zangers! Cappella Gabrieli staat onder leiding van Maarten Michielsen.